İranın ''meyxana kartı'' - Psixoloqlar danışmağa qorxdular- SENSASİON FAKTLAR

Tarix: 10 Noyabr 2022 20:58

Məşhur meyxanaçı Rəşad Dağlının İsgəndər adlı şəxsi qətlə yetirməsi iki gündür sosial medianın ən çox müzakirə olunan mövzusuna çevrilib. Xüsusən də yeniyetmələr, gənclər Rəşad Dağlının törətdiyi cinayətin bütün detallarını müzakirə edir, onun haqlı, yoxsa haqsız olması haqda fikir bildirilər.

Hələ bu da hamısı deyil. Son dövrlər sosial şəbəkələrin Azərbaycan seqmentində gənclər meyxanaçıların hansısa toyda, məclisdə söylədiyi deyişmələrdən müəyyən tabu xarakterli hissələri seçib paylaşırlar. Söhbət narkotiki, cinayəti, eləcə də cənub qonşumuz İranın radikal islami "dəyərlərini" təbliğ edən meyxana mətnlərindən gedir.

"Çək nəşəni, qoy tüstüsü dağlarə yayılsın", "pey...r sənin nəsil nəcabətindi"... kimi meyxana parçaları indi sosial şəbəkələrin "bəzəyinə" çevrilib desək, yanılmarıq.

Təbii ki, bu cür bədiyyələrə qarşı çıxanlar da az deyil. Hətta bəziləri meyxana janrının qadağan olunmasını tələb edirlər.

Sonxeber.net publika.az-a istinadən xəbər verir ki, sosioloqlar, psixoloqlar da bir çox hallarda yaranmış təhlükənin fərqinə vararaq həyəcan təbili çalırlar. Bir çox mütəxəssislər aidiyyəti qurumların prosesə konseptual yanaşması ilə bağlı çağırışlardan, eləcə də sərt addımlardan da çəkinmirlər.

İndi sual olunur: Əvvəllər də cinayəti, narkotiki təbliğ edən meyxanaçılar olubmu? Yoxsa son dövrlər bu cür meyxana deyənlər ortaya çıxıb? Bəlkə bu cür meyxanalar sifarişlidir, hansısa xarici ölkələr bunda maraqlıdır?

Qapalı məkanlarda olduğu üçün...

Yazıçılar Birliyinin yaradıcılıq məsələləri üzrə katibi, şair İlqar Fəhmi bildirib ki, bu cür meyxanalar və onları səsləndirənlər əvvəllər də olub:

"Meyxana xiridarları, onun incəliklərini bilən adamlar üçün heç vaxt deyilən sözün məzmunu önəmli olmayıb. Əhəmiyyətli olan meyxanaçının qarşı tərəfin cavabını necə verməsi, həmin şəxsin bu və ya digər sözü qafiyəyə necə salmasıdır. Atılan atmacanın altından necə çıxması həmişə önəmli sayılıb. Əvvəllər də bu cür meyxanalar olub. Sadəcə olaraq, fərq ondadır ki, əvvəllər bu cür meyxanalar qapalı məkanlarda gerçəkləşib. Yəni bu cür meyxanalar 5-10 nəfərin arasında baş verirdi. Orada hər şeyi deyirdilər. Yenə deyirəm, sözün məğzi yox, filan sözün qafiyəyə necə "oturdulması", birləşdirilməsi önəm kəsb edib. Vaxtilə söyüşə qədər deyiblər. Bağlı məkanlarda olduğu üçün heç kəs onların əxlaq normalarına riayət etmədiyini dilə gətirməyib".

İndi əvvəlki dövr deyil, ağzını açan kimi...

Şair İlqar Fəhmi düşünür ki, internet çıxandan sonra qapalı deyişmə anlayışı itib:

"Çünki telefonlar çıxıb və istənilən an onu lentə alıb paylaşmaq mümkündür. Ona görə də son dörd-beş ilin meyxana deyənləri bunu nəzərə almalıdırlar. Yəni söz ağzından çıxdısa, o, sənin deyil. Həmin söz hər cür yozula və hər yerə də gedib çıxa bilər. Həmin ifadələr insanlar tərəfindən təbliğat vasitəsi kimi, cinayətə sövq kimi də qəbul oluna bilər. İndi əvvəlki dövr deyil, ağzını açan kimi kameranı çıxarıb çəkirlər, yayırlar. Fikrimcə, internet dövrünün meyxanası bu kimi şeyləri bir balaca nəzərə almalıdır. Çünki meyxananın xırdalıqlarından anlayışı olmayan adam o saat deyəcək ki, bunlar burada filan şeyi təbliğ edirlər. Meyxanaçılara çağırış edirəm, əvvəllər meyxanalar qapalı məkanlarda deyilib. Amma indi kütləviləşib, hamı ona baxır. Ona görə də bu amili nəzərə alaraq deyilən meyxanaların məzmununda da bəzi detallara fikir verməlidirlər".

20-30 il əvvəlki münasibətlər artıq işləmir

Sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu saytımıza açıqlamasında bildirdi ki, yuxarıda qeyd olunan halların sayının gündən-günə artmasının, meyxananın İranın radikal dini-ideoloji təbliğat maşını üçün bir alətə çevrilməsinin, eləcə də bədiyyənin hazırda daha çox gənclər arasında narkotiki, cinayəti təbliğ edən bir vasitəyə çevrilməsinin əsas günahkarı mühitdir:

"İnsan doğulanda, onda arzuolunmaz xüsusiyyətlər formalaşa bilər. Amma mühit elə olmalıdır ki, arzuolunmaz meyillər bloklansın, arzuolunanlar daha da inkişaf etsin. Bizdə təkcə meyxana ilə bağlı yox, Yazıçılar Birliyinə, Elmlər Akademiyasına kimin sədr seçilməsi ilə bağlı da ajiotaj var. Peşəkar sosioloq kimi deyirəm, bunun yalnız bir səbəbi var; bizdə nəzərə almırlar ki, günü-gündən mürəkkəbləşən, həssaslaşan cəmiyyətdə hadisələrə münasibət dəyişməlidir. 20-30 il əvvəlki münasibətlər artıq işləmir. İşləməsi də mümkün deyil. İndi insanların xarakteri hər gün dəyişir. İndiki gənc 20 il qabaqkı deyil, bu, birmənalıdır. Hazırda sosial şəbəkələr, bütün dünya ilə əlaqələr mövcuddur. İndi cəmiyyətə tamamilə başqa yanaşma lazımdır. Həmin yanaşmanı da müasir elmin, nəzəriyyələrin köməyi ilə formalaşdırmaq, tətbiq etmək mümkündür. Biz təsir mexanizmlərini dəyişməliyik. Amma bunları eləmirik. Bir şagird məktəbdə digərini döyürsə, deyirik ki, bu uşaq o birinə niyə zorakılıq göstərdi. Axı o uşaqdır, terrorçu deyil... Halbuki məktəbdə mühit elə olmalıdır ki, həmin uşaqda müsbət keyfiyyətlər üzə çıxmalıdır. Narkotikə, cinayətə sövq edən meyxanalara qulaq asan yeniyetmə və gənclər də nəzarətsiz qaldıqları üçün bu vəziyyət yaranıb. Nəzarət deyəndə də, dərhal hər kəsin yadına polis düşür. Xeyr!".

Özümüz yiyə durmuruq, lazım olan şəraiti yaratmırıq

Sosioloq düşünür ki, nəzarət üçün normal elmi-tədqiqat mərkəzləri qurulmalıdır:

"Eyni zamanda, Azərbaycanda normal sosioloji araşdırmalar aparılmalıdır. Cəmiyyət öyrənilməli, buna uyğun normal sosioloji texnologiyalar tətbiq edilməlidir. İndi dünyada metodların kombinasiyasını təşkil edən üsullarla problemi çözürlər. Bayağı, narkotik və cinayəti təbliğ edən meyxananın arxasınca düşənlər sosial, elmi araşdırma mərkəzlərinin tədqiqat obyekti olmalıdır, polisin yox! Bu cür proseslərin qarşısının alınması üçün elmi tövsiyələr hazırlanmalıdır. Meyxanaçılardan əlavə istedadlı gənclərimiz var. Özümüz yiyə durmuruq, onlara lazım olan şəraiti yaratmırıq. Belə olanda da kənardan kimlərsə onlara yaxınlaşır. Bu cür istedadlı gənclərə deyirlər ki, sizin kimi ağıllı inşalara niyə əhəmiyyət vermirlər?! Onlar da çiyinlərini çəkirlər. Belə olanda da kənardan gələnlər bir-iki söhbətdən sonra bu cür istedadları öz tərəflərinə çəkirlər. Daha sonra onların səsləri hansısa terrorçu təşkilatdan, radikal qrupdan gəlir. Prezident Aparatının Humanitar Siyasət Şöbəsi bu işi diqqətdə saxlamalıdır. Onlara sual vermək lazımdır ki, indiki meyxana və onun təbliğatçıları niyə belədir?! Çünki indiyə qədər vəziyyətdən çıxış yollarını özündə əks etdirən elmi təhlillər olmalı idi, yoxdur. Elmi əsaslarla, yumşaq metodlarla bu məsələlərə müdaxilə edilməli idi. Olunmur, başlı-başına buraxılır".

Psixoloqlara psixoloq lazımdır?

Məsələnin psixoloji tərəfləri ilə bağlı ölkəmizin aparıcı psixoloqlarının da fikirlərini öyrənməyə çalışdıq. Bir neçə adlı-sanlı psixoloqlar açıq şəkildə bildirdilər ki, sözügedən məsələ ilə bağlı fikir bildirmək istəmirlər.

Hətta onlara verdiyimiz sualların qarşılığında müəyyən qorxu və həyəcan hissi keçirdiklərini, ona görə də verilən sualdan "üzüsulu" yayınmaq cəhdlərini də hiss etdik.

Görünür, psixoloqlarımız "çoxminli meyxanaçılar və təbliğçilər ordusunun" "iradları" qarşısında duruş gətirə bilməyəcəklərindən məsələdən yayınmağı üstün tutdular. Bəlkə də həmin insanların "qəzəbinə tuş gəlməkdən", müştəri itirməkdən qorxdular... Kim bilir?!

Əlqərəz, psixoloqların məsələdən yayınmasını, sosioloqun həyəcan təbilini, iradlarını, şairimizin məsələyə "uzaq doqquzluq"dan baxışını görüb sözümün sonunu məşhur qəzəlxan və meyxana ustadı Əliağa Vahidin sözləri ilə bitirmək istədim: Tutalım dövrümüzün həzrəti İsası mənəm, bu soxasoxda nə möcüzə icad eləyim?!..