Hipoksiya nədir?

Tarix: 27 Sentyabr 2022 08:03

Hipoksiya orqanizmin toxumalarının oksigenlə kifayət qədər təhciz edilməməsi ilə və ya toxumalarda oksigen sərfinin pozulması ilə əlaqədar olan tipik prosesdir. Hipoksiya oksigen aclığıdır. Oksigenin toxumalara nəql edilməsində iştirak edən funksional sistemlərin hər birinin funksiyasının pozulması hipoksiyanın əmələ gəlməsinə səbəb olur. Nəqletmədə iştirak edən sistemlər aşağıdakılardır:
- xarici tənəffüs sistemi
- qan dövranı sistemi
- qan.
Oksigen daşıyıcı sistemlərin fəaliyyətinin normal səviyyədə olduğu hallarda toxumaların oksigeni kafi dərəcədə sərf edə bilməsi nəticəsində də bəzən hipoksiya yarana bilir.
Hipoksiyanı növlərinə görə 2 yerə bölürlər:
1. Nəfəsalma zamanı havanın təzyiqində oksigenin azlığı səbəbindən əmələ gələn hipoksiya.
2. Orqanlarda baş verən patologiyalar səbəbindən əmələ gələn hipoksiya.
Birinci növ hipoksiya çox vaxt aşağı atmosfer təzyiqin təsirinə məruz qalan orqanizmdə baş verir. Bu əsasən yüksək dağ şəraitində və hermetik olmayan uçuş aparatlarında (təyyarələrdə) oksigenin azalması səbəblərdən meydana gəlir. Hipoksiyannın bu növünə sualtı qayıqlarda, dərin quyularda, ventilyasiyası zəif olan şaxtalarda rast gəlinir.
Ekzogen mənşəli hipoksiya zamanı arterial qanda oksigenin miqdarı azalır. Bu şəraitdə ağciyərlərin kompensator ventilyasiyası pozulur və orqanizmdən çoxlu miqdar karbon qazı xaric olur. Bunun nəticəsində hipokapniya və alkaloz əmələ gəlir ki, bu zaman ürək-damar və qan dövranında patologiyalara səbəb olur. Yüngül dərəcəli hipoksiyalar zamanı prosesin qarşısını almaq mümkün olur.
Havada olan karbon qazının miqdarı çox, oksigenin miqdarı az olduqda isə orqanizmdə hiperkapniya baş verir. Ağır hiperkapniya asidoza və elektrolit balansının pozulması ilə müşayiət olunur. Bu zaman oksigenin hemoqlobinə birləşmə prosesi zəifləyir. Bu zaman isə orqan və toxumaların oksigenlə qidalanması daha da azalır və patoloji hallar meydana çıxır.