"Dahi sözü urvatdan düşüb, amma o adamlar dahidir ki, öz zəmanəsini 100-200 il qabaqlayır"

Tarix: 5 Fevral 2022 13:56

Lütfi Zadənin anadan olmasının 101-ci ildönümüdür. O, bir ölkəyə sığan adam deyildi. Lütfi Zadə bütün zamanların dahisidir. Düzdür, dahi sözü bir az urvatdan düşüb, çox istifadə olunur, amma dahi o adamlardır ki, öz zəmanəsini 100-200 il qabaqlayır. Yəni istər elmdə, istərsə də sənətdə inqilabi nəticələr əldə edir. Bu baxımdan həqiqətən o, dahidir və o zirvəyə də heç kim onu ucaltmadı, özü o zirvəyə ucaldı"

Milli.Az xəbər verir ki, bunu moderator.az-a açıqlamasında dünya şöhrətli alim, professor Rafiq Əliyev qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsinin banisi, Kaliforniya Berkli Universitetinin professoru Lütfi Zadə haqqında danışarkən deyib. R.Əliyev Lütfi Zadəylə qırx il bir yerdə çalışdıqlarını və onu özünə müəllim hesab etdiyini bildirib:

"Bu gün dünyanın təxminən bütün universitetlərində Lütfi Zadənin nəzəriyyələri öyrənilir. Özü də ki, təkcə qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsi deyil, onun məşhur 6-7 nəzəriyyələri də öyrənilir. Bu günki gündə süni intellektdən danışırıq, süni intellektin kökünü qoyan Lütfi Zadədir. Onun 1950-ci ildə "Düşünən maşınlar" adlı bir məqaləsi dərc olundu və orda da o, süni intellektin əsasını qoydu. Yəni süni intellekt insanın düşünmə qabiliyyətinin kompüterlərdə modelləşdirilməsidir. İlk dəfə bu sözü, bu fikri, bu ideyanı o, ortaya atdı. Bu gün də bütün dünyada deyirlər ki, iyirmi birinci əsrdə o ölkələr güclü olacaq ki, onun süni intellekt resursları güclü olacaq. İstər Amerika, istərsə də başqa dövlətlər olsun. Bunun da kökünü qoyan Lütfi Zadədir.    

Bu gün istər televiziyalardan tutmuş, müasir digital cihazlara, PUA-lara və başqa o məşhur istər hərbi, istərsə də adi məişət maşınların kökündə Lütfi Zadənin verdiyi qeyri-səlis məntiq dayanır. Eyni zamanda, onun vaxtilə soyadının baş hərfiylə olan bir "Z" çevirməsi var və bu gün bütün rəqəmsal sistemlərdə həmin o rəqəmsal ideyasını qoyan da Lütfi Zadədir. Mən həmişə ona ideya generatoru deyirəm. Amma onun bütün bu ideyalarının, nəzəriyyələrinin içində ən ucada dayanan qeyri-səlis məntiqdir. Qeyri-səlis məntiq də odur ki, dünyanı olduğu kimi qavraya biləsən. Yoxsa, ağ-qara yox. Dünyaya hamı baxır, amma hamı bunu görə bilmir, içindən bir nəfər çıxır və o, görür. Bunu görən də Lütfi Zadə oldu və qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsini yaratdı. Bu gün də bütün elm, sənaye, təbabətdə və bir sözlə, hər bir sahədə həmin bu qeyri-səlis məntiqdən istifadə olunur.  
 Bir az fəlsəfi baxımdan yanaşsaq, mən bunu yeni sivilizasiyanın kökü kimi görürəm. Yəni indi bu saat dünyada gedən prosesləri görürsünüz, dost-düşmən münasibətləridir. Amma qeyri-səlis məntiq tolerantlıq, dözümlülük məntiqidir. Əgər 20-30 ildən sonra yeni sivilizasiyaya keçəsi olsaq, onun məntiq təfəkkürü qeyri-səlis məntiq olacaq. Yəni fəlsəfi baxımdan da dünyanı dəyişə bilən bir ideyadır - qeyri-səlis məntiq. 

Mən Lütfi Zadəni özümün ən böyük müəllimim sayıram. Biz qırx ilə yaxın bir yerdə işlədik, məqalələr yazdıq. Ən nəhayət isə dünyasını dəyişməmişdən 8-9 ay öncə ideya verdik ki, qeyri-səlis məntiq barədə kitab yazaq. Təsəvvür edin ki, bu boyda dahinin cəmi bir kitabı var idi, qalanları isə hamısı məqalələr idi. Biz onunla bir yerdə yeddi yüz səhifəlik kitab yazdıq. Amma əfsuslar olsun ki, özü bu kitabı görə bilmədi. Kitab Amerikada dünyanın məşhur nəşriyyatında çap olundu. O, həmişə Azərbaycanı sevən, onunla nəfəs alan bir adam idi və nə yaxşı ki, axırda da öz canını bu torpağa tapşırdı. Bununla da həm də bizim torpağımızı qaldırdı, ucaltdı".
 
Milli.Az