Çin bazarı Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün nə vəd edir?

Tarix: 25 Iyun 2024 15:52

Bir müddət əvvəl məlum olmuşdu ki, "Azərbaycan Dəmir Yolları" QSC (ADY) Çində terminal alınması və ya tikilməsi imkanlarını nəzərdən keçirir. ADY Çin bazarının Azərbaycan üçün prioritetli olduğunu bildirib. Ola bilsin ki, gələcəkdə bu dövlət təşkilatı həmin ölkədə nümayəndəlik açsın. Çində terminal almaq və ya tikmək fikri də var. Çin bazarı Azərbaycan üçün nə deməkdir? Çində ARR terminalının açılması nə gətirəcək? Orta Dəhlizdən tam potensialından istifadə etmək üçün nə lazımdır?

Sonxeber.net xəbər verir ki, Day.Az bu və digər suallarla Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyi yanında İqtisadiyyat İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru Emin Məmmədzadəyə müraciət edib.

İqtisadçı qeyd edib ki, bugünkü Çin bazarı daha geniş miqyaslı, daha yaxşı struktura, daha yaxşı qayda və sistemlərə, daha güclü beynəlxalq təsir və cəlbediciliyə malikdir. Onun sözlərinə görə, Çin dünyanın orta gəlirə malik ən böyük əhali qrupuna və ikinci ən böyük istehlak bazarına malikdir və bu, avtomobildən tutmuş qida və kosmetikaya qədər sənaye sahələrində dünya üzrə bizneslər üçün böyük imkanlar açır.

Nəhəng daxili bazarı sayəsində Çinin qlobal iqtisadi artıma töhfəsi 30 faizi ötür. Xüsusilə, Çin dünyanın 140-dan çox ölkəsi və regionunun əsas ticarət tərəfdaşıdır. Çin iqtisadiyyatında artımın hər faiz bəndi digər ölkələrdə istehsalın 0,3 faiz bəndi artmasına kömək edir.

Dünyanın ən böyük istehsalçısı olan Çin bütün sənaye sahələrinə sahibdir və onların istehsalının əlavə dəyəri dünya ümumi məhsulunun 30 faizini təşkil edir. Uzun illərdir ki, ÇXR mal ticarətində lider ölkə olaraq qalır və Çinin dəmir yolu və yüksək sürətli avtomobil yolları şəbəkələri dünyada analoqu yoxdur.

Çin bazarı mövcud 180 milyon sahibkarlıq subyekti və 170 milyon vətəndaş, o cümlədən ali təhsilli insanlar və yüksək ixtisaslı mütəxəssislər sayəsində inkişaf etməkdə və irəliləməkdə davam edir", - Məmmədzadə bildirib.

Həmsöhbətimizin sözlərinə görə, Çində Azərbaycanın logistik terminalının açılması ölkəmizin istehsalçılarının Çin bazarına daha tez və artıq gömrük prosedurları olmadan daxil olmasına imkan verəcək. Nəzərə alsaq ki, bir çox Çin malları Azərbaycan ərazisindən keçməklə Orta Dəhliz vasitəsilə də ixrac olunacaq, bu terminalın açılmasının vacibliyi şübhə doğurmur.

Həmsöhbətimizin vurğuladığı kimi, bu terminal, şübhəsiz ki, Çindən Avropaya malların tədarükünü sürətləndirməyə kömək edəcək. Amma Orta Dəhlizdən tam istifadə üçün daha bir çox problemlər həll edilməlidir.

"Beləliklə, Dünya Bankının fikrincə, birinci və bəlkə də ən mühüm problem idarəetmədə koordinasiyanın olmamasıdır. İkinci problem Xəzər və Qara dənizdəki limanların aşağı əməliyyat səmərəliliyi, eləcə də dənizdə gəmiçilik xidmətləri ilə bağlıdır. Üçüncü problem darboğaz dəmir yolu əməliyyatlarında yüklərin doldurulması/boşaldılması limanlarında gecikmələr və s. ilə bağlı problemləri ilə əlaqədardır ki, bu da xərclərin artmasına və yüklərin daşınmasında gecikmələrə səbəb olur. Dördüncü problem, yükdaşımalarda yüklərin boşaldılması/yüklənməsində gecikmələr və s. ilə bağlı problemlərdir ölkələrin informasiya sistemləri arasında inteqrasiyanın olmaması ilə bağlıdır.

Xatırlatmaq istərdim ki, 2023-cü ildə Tbilisidə "Qazaxıstan Dəmir Yolu" NK SC, "Gürcüstan Dəmir Yolu" SC və "Azərbaycan Dəmir Yolları" QSC arasında birgə müəssisənin yaradılması və fəaliyyətinin əsas prinsipləri haqqında üçtərəfli Saziş imzalanıb. Vahid logistika şirkəti TBNM (Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu - Orta Dəhliz) üzrə tarif siyasəti, yüklərin emalı və daşıma proseslərinin sadələşdirilməsi ilə məşğul olacaq Çindən Avropaya və geriyə olan marşrut boyu daşıma  vaxtı 10-15 günə qədər azalacaq", - bildirib iqtisadçı.

Həmsöhbətimiz eyni zamanda qeyd edib ki, regionun bəzi ölkələri və onlara dəstək verən qrup Azərbaycanı beynəlxalq tranzit daşımalarından kənarlaşdırmaq cəhdlərindən əl çəkmir. Xüsusilə Şimal-Cənub dəhlizindən marşrutun guya daha qısa hissəsini bizim ölkədən deyil, Ermənistan ərazisindən keçirməyi təklif edir. Məmmədzadə hesab edir ki, bu cəhdlər uğurlu olmayıb və olmayacaq. Bunlar sadəcə İrəvandakı rejimin sarsıntılarıdır.

"44 günlük müharibədə məğlubiyyət acısı və erməni cəmiyyətində artan revanşist əhval-ruhiyyə Ermənistanın qonşusu ilə sülhdən uzaqlaşmasına kömək edir ki, bu da "konduktorun acığına, bilet alıb piyada gedəcəyəm"   kimi sarsaq istəklərdə özünü göstərir. Şimal dəhlizinin erməni variantında - Cənubda Culfa dəmir yolu qovşağının istifadəyə verilməsi və Abxaziya-Gürcüstan dəmir yolunun bağlanması lazımdır. Bu isə ərazi bütövlüyü və təhlükəsizlik məsələləri ilə bağlı çox çətin bir işdir, və bu sahədə olan ziddiyyətlərin düyünlərini kəsmək üçün siyasi iradə lazımdır.Son zamanlar Azərbaycandan yan keçən yeni logistik marşrutların planlaşdırılmasına cəhdlər edilir. Azərbaycanla yaxın dostluq münasibətləri olan Çinin "erməni tranziti" məsələsində kiməsə əyiləcəyini təsəvvür etmək mənim üçün çətindir. Xüsusilə, Çinin "Şimal-Cənub" dəhlizinin əsas benefisiarı olduğunu və Avropaya malların tranzitində ÇXR-in birbaşa rəqibi olan Hindistanla "dostluq" münasibətlərini nəzərə alsaq. Erməni revanşizmi isə Ermənistandan keçən tranzit dəhlizlərinin inkişafına töhfə vermir. Revanşist ehtirasların intensivliyi nə qədər çox olarsa, İrəvanın beynəlxalq tranzit marşrutlarında iştirakının şansı da bir o qədər az olar", - Emin Məmmədzadə bildirib.