Allahşünaslıqdan uzaqlaşmağın amilləri

Tarix: 15 Dekabr 2023 08:00

Bu amillərə aşağıdakılar daxildir:

1-Allahın varlığının təsirlərinə məhəl qoymamaq: İnsanın hüceyrənin, atomun və ya yarpağın quruluşunun möcüzələrindən Allahı tanıya biləcəyini desək, bu, onu tanımaq istəyənlərə aiddir; Kimsə tanımaq istəmirsə, əsərləri görməklə heç vaxt Allahı tanıya bilməz. Bu misallara diqqət yetirin:

A) Qaraciyər satıcısı gündə onlarla ciyəri kəsib şişə vurur, lakin kapilyarları tanıya bilməz, çünki o, kapilyarları tanımaq fikrində deyil.
B) Saçları səliqəsiz olan güzgü satıcısı səhərdən axşama kimi yüzlərlə dəfə güzgülərə baxır, amma saçını düzəltmir, çünki güzgü satmağı düşünür, saçını düzəltməyi deyil.
Yuxarıdakı misallardan belə nəticəyə gəlmək olar ki, insan istəmədikcə və tanımaq və faydalanmaq məqamında olmadıqda, nə tanıyır, nə də faydalanır. Əgər insanlar Allahın əsərlərini görüb mütaliə edirlərsə və hələ də inanmırlarsa, bu, onların öyrənməkdə məqsədinin Allahı tanımaq olmamasıdır. Əgər insan Allahı tanımaq fikrindədirsə, bir dəlillə onu tanıyıb iman gətirər, əgər insan belə təfəkkürdə olmasa, min dəlillə də Allaha inanmaz.

2- Nemətlərin davamlılığı: Əgər həyatın əvvəlindən bir nemət bizimlə olubsa, artıq bizim üçün yeni deyil; Biz Allahın əsərlərini görürük və onu xatırlamırıq və onun qədrini bilmirik, çünki biz həyatın əvvəlindən nemətlərin içindəyik.

Məsələn: İndiyə qədər baş barmağınızın varlığına görə Allaha şükür etməmisiniz, çünki o, doğulduğu gündən sizinlədir, lakin bu barmaq qısa müddətə bağlanarsa və ya ümumiyyətlə kəsilərsə, onsuz siz heç vaxt köynəyinizin düyməsini bağlaya bilməyəcəksiniz. (Hal-hazırda bu cümlələri oxuyanda bunu yoxlaya bilərsiniz).

Bəli, nemətlərin davamlılığı Allahı unutmağımıza səbəb olur. Müsibətlərin fəlsəfələrindən biri də bu xəbərdarlıqlardır. Quran buyurur: "Biz bəzən insanları çətinliyə salırıq ki, "Bizə dua etsinlər" (Əraf, 94).

Quran dəfələrlə insanlara Allahın nemətlərini və köməyini xatırlamağı əmr edir. Biz dualarda dini liderlərin Allahın nemətlərini bir-bir zikr etdiyini görürük:

Rəbbim! Bizi kiçikdən böyüyə, cəhalətdən biliyə, azdan çoxa, yoxsulluqdan zənginliyə, xəstəlikdən sağlamlığa aparan Sənsən. Əvvəllər Allahı və Onun nemətlərini zikr etmək haqqında bəzi şeyləri qeyd etmişik.

3-Mühitdən təsirlənmək: İnsanın dindən və dini nizamlardan uzaqlaşmasının amillərindən biri də mühitin təsirinə düşməkdir. İnsan təbii və vicdanlı olaraq oğurluqdan acığı gəlir, xəyanətə nifrət edir, amma insanlar oğru və satqın olduğu bir mühitə yerləşdirilsə, o davranışlara alışar.

4-Məsuliyyətdən qaçmaq: Bəzən dinə etinasızlıq etmək məsuliyyətdən qaçmaq üçündür, çünki dini qəbul etmək bəzi məhdudiyyətləri qəbul etməyə bərabərdir. Bir qrup Allahın əmrindən və itaətindən qurtulmağın başqalarının əsarət və qulluğunu girmək olduğundan xəbərsiz olaraq, azad olduqlarını zənn etdikləri üçün dinə məhəl qoymurlar. Onun quluna çevrilməyən, hər kəsin qulu olar, əmrini qəbul etməyən isə hamının əmrini qəbul edər.

"Batildən haqqa dönərək yalnız Allaha təslim olduğunuz və Ona şərik qoşmadığınız halda! Allaha şərik qoşan kimsə göydən düşən, quşların onu sürətlə alıb apardığı, yaxud küləyin sovurub uzaqlara atdığı bir şeyə (məxluqa) bənzər" (Həcc, 31).

5- Haqqla düşmənçilik: Bəzi qruplar təəssüb, şəhvət, nəfs və inadkarlıq üzündən haqqa düşmən olub səmavi məktəbdən üz döndərirlər.

6- Düzgün təbliğin olmaması və təbliğin qeyri-kafi olması və ya yalançı şeylərin təbliği də Allaha və dinə etinasızlıq etməyin amillərindən sayıla bilər.