“O vaxtdan bəri İran küsüb'' - Türk jurnaslit Xudafərindən xəbər verir - FOTOlar

Tarix: 12 Oktyabr 2021 13:21

Türkiyənin nüfuzlu "Habertürk" qəzetinin köşə yazarı Kamal Öztürk son vaxtların ən aktual mövzusu olan Azərbaycan və İran arasında yaşanan sərhəd gərginliyi ilə bağlı reportaj hazırlayıb. Müəllif yazır ki, ulu babaları Qafqazdan gələn və bir müddət Azərbaycanın Ağsu bölgəsində yaşayan qıpçaq türkləridir. Daha sonra Naxçıvan üzərindən keçib İğdır və Ağrıya yerləşiblər. "Xudafərin körpüsünü minillik körpünü və nağıl çayı görmək üçün təxminən 8 saat maşın sürdüm. Çünki hazırda Azərbaycan və İranın yaşadığı "Zəngəzur Dəhlizi Böhranı" da bu bölgədədir.

Xəritədən silinən Füzuli

Müəllif yazır ki, İkinci Qarabağ müharibəsindən bir il ötür. Gələn ay zəfər bayramları olacaq. Prezident Ərdoğan da noyabrda bura gələcək və İlham Əliyevlə birlikdə Füzuli hava limanını açacaq. Şəhərin tamamilə dağıldığını, ermənilər buranı tərk edəndə demək olar ki, hər şeyi yandırıb məhv etdiklərini yazıb. "Xəritədən silinib. Yol boyu xarabalı kəndləri, yanmış tankları, mina sahələrini gördüm. Müharibənin gərgin olduğu yer budur. Füzuliyə qədər "Qələbə Yolu" adlı yeni bir yol çəkildi, amma Xudafərin Körpüsünə gedən yol çox acınacaqlıdır. Bu yol türk şirkətləri tərəfindən yenidən qurulur. Yük maşınlarında Türkiyədən tanıdığımız şirkətlərin adları yazılıb. Bu yol yeni dəhlizin keçəcəyi yerdir, Zəngəzur və ya Naxçıvan dəhlizi adlanır", - deyə müəllif yazır. Bildirir ki, böhranın mərkəzi də budur. "Körpüyə doğru olan yolda bizə yol göstərən polis bölməsi komandiri Zəngilan və Füzulidə döyüşən komandirlərdən biridir. İndi sərhədi qoruyur.

Ərdoğanın şeiri ilə İranda yer yerindən oynadı

Keçən il Prezident Ərdoğan Azərbaycanda şeir oxuyanda İranda yer oynadı. O vaxtdan bəri İran Türkiyə və Azərbaycana qarşı qəzəbli və küskündür. Ancaq əsas səbəb bu deyil. Qarabağ savaşında səhv oyun oynadı və uduzdu, bundan əziyyət çəkir. Azərbaycan hərbi qüvvələri körpünün yerləşdiyi yoldan istifadə edərək Zəngilanı götürmək istəyərkən birdən İran ordusunun bu yolu bağladığını görürlər. Lakin bura ermənilərin nəzarətində olan bir yer idi və onlar qaçmışdılar. İran tərəfindən maneə törədilən bu yola görə Azərbaycan ordusu daha uzun məsafə qət etmək məcburiyyətində qaldı, Zəngilanı götürmək çətinləşdi və Ermənistan ordusunun toplanıb qaçmaq imkanı oldu. "Bu qapı idi, bu yolu bağladılar" deyən komandir hələ də mənə işarə edərkən qəzəblənir. Burada "xəyanət" dedikləri bu maneəni heç kim unutmur. İndi Azərbaycan əsgərlərinin nəzarətində olan bu yolun sonu o möhtəşəm tarixi körpüyə aparır: Xudafərin körpüsü. Demək olar ki, min yaşı var. Tarix boyu bu bölgədə yaşayan türklərin mindiyi, köç etdiyi, sürgün edildiyi, ticarət etdiyi, keçdiyi 15 gözlü daş körpü... Sanki tarixin kənarına gəlmişəm, həqiqətən təsir edicidir. Körpünün bu ucunda azərbaycanlılar, digər ucunda iranlılar var. Bir-birinə dalğalanacaq qədər yaxındırlar. Bəlkə də 200 metr məsafə yoxdur.

İranda antiazərbaycan kampaniya aparılır

İrandakı siyasətçilər və media, təxminən bir aydır ki, bu körpünün arxasından keçən Zəngəzur Dəhlizinə bir kampaniya şəklində reaksiya verir. Qapalı təhdidlər, "sionist xidmətçi"nin təhqirləri, bu ölkələrə getməmək, sərmayə qoymamaq üçün kampaniyalar... ağlınıza nə gəlirsə daxilindədir. 2021-ci ilin yanvarında Rusiya, Ermənistan və Azərbaycan arasında əldə olunan razılaşma ilə Naxçıvandan Azərbaycan ərazisinə tranzit avtomobil yolu və dəmir yolu açılacaq. Bunun 44 kilometri Ermənistan ərazisindən keçəcək. Rusiya bu marşrutu qorumaq missiyasını üzərinə götürdü.

Reaksiya verilirmi?

İndiyə qədər Azərbaycan yük maşınları Naxçıvana gedərkən İran ərazisinə daxil olur, oradan erməni hissəsini keçir və Naxçıvan ərazisinə daxil olurdu. Əlbəttə ki, İrana hər yük maşını və nəqliyyat vasitəsi üçün pul ödəyəcəkdi. Amma İranın əsl reaksiyası itirəcəyi pulla bağlı deyil. Hazırda İran Qarabağ savaşında məğlub olan tərəfi oynamaq və bölgədə gücünü itirmək ağrısı ilə hərəkət edir. Ancaq İran şiələrin çox olduğu Azərbaycanı deyil, Ermənistanı necə dəstəkləyə bilər? İranı çox yaxşı tanıyan Anadolu Agentliyinin fars redaktoru Oğuz Akkar belə izah edir: "Çünki Azərbaycan güclənərsə, İrandakı türklərə təsir edəcək.

Dəhliz psixoloji üstünlük yaradır

İndi keçdiyimiz yolda İrandan gələn yük maşınları əvvəllər birbaşa Ermənistana keçirdi. Həm İran tərəfindəki Azərbaycan türkləri, həm də bu tərəfdə olanlar etirazlar təşkil etdilər, çünki bu maşınlar müharibə zamanı rus silahları daşıyırdı. Keçən həftə bu yük maşınları eyni marşrutla hərəkət etməyə çalışanda Azərbaycan bu yük maşınlarını və sürücüləri saxladı. Çünki bu artıq Ermənistan deyil, Azərbaycan torpağıdır. İran tərəfi buna sərt reaksiya verdi. Türklərin yaşadığı Ərdəbildə Xamneyinin dini nümayəndəsini belə "aslan quyruğu ilə oynamayın" deyə kobudcasına təhdid etdi. Əslində İran yenidən Ermənistana birbaşa daxil ola biləcəyi yeni bir yol qurur. Buna görə itirəcək bir şey yoxdur. Ancaq psixoloji üstünlüyünü itirdi.

"30 milyon Azərbaycan Türkü Qarabağ savaşından sonra fərqli düşünməyə başlayıb"

"İranda yaşayan 30 milyon Azərbaycan Türkü Qarabağ savaşından sonra fərqli düşünməyə başlayıb. Çünki İranın Ermənistana, Türkiyənin isə Azərbaycana kömək etdiyini gördülər. Bu, onlar üçün acı bir qarşıdurma oldu" deyə Amerikada yaşayan İran əsilli azərbaycanlı türk jurnalist Əhməd Obalı bildirib. "Bu müharibədən sonra bir millət və bir dövlət olduğumuzu anladıq. Özümüzə güvənirik. Həm Arazın bu tərəfində, həm də o tərəfində". Azərbaycan rəsmisi bunu qürurlu bir baxışla söyləyir. Bu duyğular, bu şəxsiyyət fərqi, bu özünə inam, Türkiyə və Naxçıvanla inteqrasiya İranın əsl problemidir. Şiə məzhəbi vasitəsilə öz ölkəsində yaşayan 30 milyon Türkə və Azərbaycanda bir çox insana təsir etmişdi, amma indi bu gücünü itirmişdi. Çünki hamı Ermənistanın tərəfində olduğuna inanır və qəzəblənirdi. İş o yerə çatdı ki, İranın dini lideri Xamneyinin dini nümayəndəsi Əli Ekber Ocaknejat Bakıdan ölkəsinə göndərildi, ofisi və məscidi bağlandı, amma heç kim reaksiya vermədi. İran artıq bu bölgədə şiə kartından istifadə edə bilməyəcək. Sonra əlində qalan yeganə kart hərbi gücdür. Bunu göstərmək üçün hətta çəmənlikdə oturduğum Körpünün düz qarşısında bir hərbi təlim keçirərək mənə meydan oxudu.

İlham Əliyevin əlini yuduğu Araz sahili

"İranın Azərbaycana qarşı iddiaları dayanmadıqda Prezident İlham Əliyev hazırda durduğum Xudafərin körpüsünün yanındakı daşa yaxınlaşdı, burada əllərini yudu, Araza arxasını söykəyib dedi: "Onlar iddia edir ki, Azərbaycanı Azərbaycan dövləti və xalqı deyil, xarici qüvvələr idarə edir. Bu, bizə qarşı hörmətsizlikdir. Biz bunu heç vaxt qəbul edə bilmərik. Bunu hamı bilməlidir. Azərbaycan xarici əlaqələrini və daxili işlərini öz qaydasında planlaşdırmağa davam edəcək. Bizim işimizə heç kim müdaxilə etməməlidir". Araz və Xudafərin körpüsü də bu cür simvolik siyasi mesajların verildiyi yerlərdir. Azərbaycanda Türkiyə və Ərdoğana eşq artıb. Bəzi kəndlərin girişində şəhidlərin fotoşəkilləri var. Onların yanında Azərbaycan və Türkiyə bayraqları bir yerdə asılıb. Türkiyənin Qarabağ müharibəsindəki köməyi və dəstəyi heç vaxt unudulmayacaq".

Azər NURİYEV