Paşinyan Kremlə meydan oxudu: Nikol Putinin arxasında gizlənir

Tarix: 25 Noyabr 2022 09:36

"MDB ölkələrinin Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının (KTMT) Yerevanda keçirilən sammiti səs-küylü siyasi qalmaqalla başa çatıb. Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan müdafiə blokundakı müttəfiqlərini ölkəsini taleyin ümidinə buraxmaqda və onu təcavüzkar Azərbaycanla təkbətək qoymaqda ittiham edərək, tədbirin yekun bəyannaməsini imzalamaqdan imtina edib. Bütün bunlar Moskvaya nümayişkaranə hücum kimi görünür: KTMT-nin əsas və dəstəkləyici strukturu, bildiyiniz kimi, məhz Rusiyadır".

Milli.Az bildirir ki, Mixail Rostotskinin Rusiyanın "Moskovski Komsomolets" qəzetində dərc olunmuş məqaləsində belə deyilir.

Məqaləni təqdim edirik:

"Baş verənlərdə həqiqətən də belə bir komponent var. Amma bu, aysberqin görünən hissəsidir. Paşinyanın özünün sağ qalmasının təhlükə altında olduğu daha böyük oyunun kiçik fraqmentidir.

SSRİ-nin süqutu zamanı Azərbaycanın əhalisi on milyondan bir qədər çox, Ermənistanın isə üç milyondan bir qədər çox idi. Lakin potensiallardakı bu qədər böyük fərqə baxmayaraq, İrəvan ötən əsrin 90-cı illərində Bakı üzərində hərbi qələbə qazana bildi.

Ermənistan necə uğur qazandı? Bir neçə yaxından əlaqəli səbəblərə görə. Həmin vaxtlar Azərbaycan siyasi və iqtisadi xaos uçurumuna qərq olmuşdu.

1992-ci ildə, münaqişənin inkişafı baxımından əsas ildə Azərbaycanın dövlət başçıları sadəcə olaraq kaleydoskopik sürətlə dəyişdi: əvvəlcə Ayaz Mütəllibov, sonra müvəqqəti prezident Yaqub Məmmədov, yenidən Ayaz Mütəllibov, yeni müvəqqəti prezident İsa Qəmbər, sonra öz dünyasında yaşayan prezident Əbülfəz Elçibəy. Elçibəy də müvəqqəti oldu - o, gələn il, 1993-cü ildə devrildi. Ermənistan isə qonşusu ilə ixtilaf fonunda, qaçılmaz daxili mübarizəyə baxmayaraq, hamı üçün vahid məqsəd ətrafında siyasi cəhətdən möhkəmlənə bildi.

Azərbaycan 90-cı illərin əvvəllərində aqressiv millətçiliyə doğru addım atdı və çox tez Moskva ilə fikir ayrılığına düşdü. Siyasi, idarəçilik və diplomatik cəhətdən aciz olan prezident Elçibəy açıq rusofob idi. Ermənistan isə Qorbaçov dövründə Moskva ilə kəskin münaqişələrdən sonra zamanında səmtini seçdi və Rusiyanın Qafqazda əsas müttəfiqi statusunu təmin edə bildi.

Nəticədə 1993-cü ildə yüksək təcrübəli Heydər Əliyev Bakıda hakimiyyətə qayıdanda Azərbaycan hər mənada məhv olmuş bir ölkə idi. Amma tədricən iki respublika arasında qüvvələr nisbəti dəyişməyə başladı. Əliyevlər - əvvəlcə ata, sonra isə onun yerinə prezident olan oğlu İlham siyasi nəzarəti bərpa etdi, Azərbaycanı zəngin neft dövlətinə çevirdi, ölkənin hərbi potensialını getdikcə artırdı.

Ermənistan bütün bu müddət ərzində iqtisadi və nəqliyyat blokadası məngənəsində durğunluq yaşayır. Nikol Paşinyan İrəvanda hakimiyyətə gəldikdən sonra respublika daha bir əsas üstünlüklərini - Moskva ilə qurulmuş müttəfiqlik münasibətlərini itirdi. Paşinyan açıq-aşkar Qərbə yönəlib (və hələ də cazibəsini çəkir). Təbii ki, zərurətdən o, Kremllə yaxın münasibət qurmağa çalışırdı. Amma əslində buna nail olmadı: Putin tərəfdaşının qeyri-səmimiliyini, təcrübəsizliyini və zəifliyini kəskin hiss edən siyasətçidir.

Niyə bunca uzun-uzadı tarixi ekskurs? Səbəb sadədir - xatırlatma Ermənistanla Azərbaycan arasında münaqişənin inkişafını həm dinamika, həm də məzmun baxımından görməyə imkan verir.

2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı düşməni darmadağın edən Prezident Əliyev tam və yekun qələbəsini elan etdi.

Azərbaycan qarabağlı ermənilərlə bağlı məsələni həmişəlik, hətta bir müddətə həllsiz qoymağa hazır deyil. 2020-ci ilin noyabrında Moskvanın vasitəçiliyi ilə əldə olunan atəşkəs razılaşmasına əsasən, Rusiya sülhməramlıları Dağlıq Qarabağa yerləşdirilib. Onların mübahisəli regionda olması indi Azərbaycanın problemi güc yolu ilə həll etməyə çalışmayacağına zəmanətdir. Əvvəlki cümlədəki açar söz "indi"dir.

Sazişin dördüncü bəndini sitat gətirirəm: "Rusiya Federasiyasının sülhməramlı kontingenti erməni silahlı qüvvələrinin çıxarılması ilə paralel şəkildə yerləşdirilir. Rusiya Federasiyasının sülhməramlı kontingentinin qalma müddəti 5 ildir və müddətin bitməsinə 6 ay qalmış hazırkı müddəanın tətbiqinə xitam verilməsi niyyəti ilə bağlı Tərəflərdən hər hansı biri çıxış etməzsə, müddət avtomatik olaraq növbəti 5 ilə uzadılır".

Bu aydın şəkildə müəyyən edilmiş ilk beşilliyin iki ili artıq keçib. Niyə vacibdir? Çünki Azərbaycan Rusiya sülhməramlılarının Qarabağda qalma müddətini yeni beşillik müddətə uzatmaqdan tamamilə razı deyil və bu qalma müddətini uzatmamaq təhlükəsindən Paşinyana təzyiq rıçaqları kimi istifadə edir.

İlham Əliyevin strateji məqsədi İrəvanı müvəqqəti atəşkəslə deyil, iki ölkə arasında tam münasibətlərin normallaşması ilə razılaşmağa məcbur etməkdir. Təbii ki, söhbət sırf Bakının şərtləri ilə normallaşmadan gedir. Və bu şərtlərin əsası Ermənistan tərəfindən Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ üzərində qeyd-şərtsiz suverenliyinin tanınmasıdır.

Təbii ki, Paşinyan belə bir güzəştə getmək istəmir. Bununla belə, Ermənistanın baş nazirinin istəkləri qüvvələrin real uyğunlaşmasından daha az əhəmiyyət kəsb edə bilər. Yeni geosiyasi reallıqda Azərbaycan obyektiv cəhətdən daha güclüdür. Moskvanın təzyiqi sayəsində Əliyev hələlik ermənilərə toxunmasa da, o, öz yolunu tutmaq niyyətindədir - ya İrəvanın razılığı ilə, ya da belə razılıq olmadan. Bu "öz"ün praktikada nə demək olduğu hələ çox aydın deyil. Amma bir şey qəti şəkildə aydındır: Bakının öz tərəfdən müstəsna nəcib güzəşt hesab etdiyi Qarabağ üzərində öz nəzarətinin bərpası üçün belə şərtlər Ermənistan əhalisinin əksəriyyəti tərəfindən tam və qeyd-şərtsiz təslim olmaq kimi qəbul ediləcək.

Bu da öz növbəsində Paşinyan üçün onun sağ qalması məsələsini gündəmə gətirir. Mənim kimi müşahidəçiləri heyrətə gətirən odur ki, Ermənistanın baş naziri iki il əvvəl müharibəni uduzduqdan sonra hakimiyyətdə qalmağı bacardı. Ancaq onu daha ciddi sınaq gözləyir. Və bu sınağın daha az ciddi olması üçün Nikol Paşinyan səylə oxları başqalarına çevirir. Yəni "Mən etmədim bunu! Məcbur oldum, məcbur etdilər xəyanət etdim!" Bəs bütün məsuliyyətin boyunlarına atılacağı "başqaları" kimlərdir?

Bu rola yalnız Moskva uyğun gəlir.

Bu, təbii ki, həm də çox ağırdır. Putin elə bir adam deyil ki, belə oyunu cəzasız qoysun.

Ona görə də Paşinyan şəffaf eyhamları tərəfdaşlara ünvanlanan komplimentlərlə əvəz edərək mürəkkəb ritorik krujeva toxumalıdır.

Paşinyan: "KTMT sammitində danışıqlar açıq, səmimi və müsbət keçdi". Bir gün əvvəl həmin Paşinyan: "Ermənistanın KTMT-yə üzvlüyünün Azərbaycanı aqressiv hərəkətlərdən çəkindirməməsi üzücüdür... Əslində, bu günə kimi Azərbaycanın Ermənistana təcavüzünə KTMT-nin reaksiyası ilə bağlı qərara gələ bilməmişik. Bu faktlar həm ölkə daxilində, həm də xaricdə KTMT-nin imicinə böyük zərbə vurur".

KTMT deyirik - Rusiyanı nəzərdə tuturuq? Şübhəsiz ki. Amma diqqət yetirin: Ermənistanın baş nazirinin tənqidi fikirlərində Rusiya birbaşa olaraq heç bir yerdə görünmür. Bu, ona lazım gələrsə, "Mən nə etdim ki? Mən heç nə etmədim!" qışqırmağa imkan verəcək.

Qafqazda böyük diplomatik oyunun, tezliklə həlledici mərhələyə qədəm qoyacaq oyunun bugünkü özəlliyi belədir.

Milli.Az