Bəşəriyyət yeni fəlakətlərlə üz-üzədir – XƏBƏRDARLIQ

Tarix: 31 Dekabr 2023 01:36

Astronomlar kosmik partlayışların Yerə necə təsir etdiyini aşkarlayıblar. 

Milli.Az lent.az-a istinadən xəbər verir ki, təxminən 3 və 7 milyon il əvvəl baş vermiş iki partlayış Yer kürəsini vura bilərmiş. Alimlər bildirirlər ki, planetimizə yaxın olan ulduzun partlaması Yerdəki həyat üçün dağıdıcı nəticələrə səbəb ola bilər.

Kütləsi Günəşin kütləsini əhəmiyyətli dərəcədə üstələyən böyük ulduzlar həyat dövrünün sonunda partlayırlar. Bu nəhəng kosmik partlayışlar ölməkdə olan ulduzun nüvəsində əmələ gələn çoxlu miqdarda maddə və kimyəvi elementləri kosmosa atırlar. Bu elementlər bütün kainata yayılır və Yerə çata bilir.

Yeni araşdırmada fövqəlnovalar tərəfindən istehsal olunan radioaktiv izotop dəmir-60 (60-Fe) araşdırılıb və onu Yer qabığında, okean çöküntülərində və Ay reqolitində tapıb. Onlar bu izotopun Yerə planetimizdən nisbətən yaxın məsafədə baş verən iki fövqəlnova partlayışı nəticəsində gəldiyi qənaətinə gəliblər.

Miosen supernova və ya SN Mio kimi tanınan ilk supernova təxminən 7 milyon il əvvəl, Pliosen supernova və ya SN Plio adlanan ikinci fövqəlnova təxminən 3 milyon il əvvəl partlayıb. Alimlər Yerlə bu güclü kosmik partlayışların baş verdiyi yer arasında nisbi məsafəni də müəyyən ediblər. Onlar tapıblar ki:

SN Mio Yerdən təxminən 359 işıq ili uzaqda partladı;

SN Plio 163 ilə 212 işıq ili arasında dəyişən bir məsafədə partladı.

Araşdırmaya görə, 3 və 7 milyon il əvvəl baş vermiş iki fövqəlnova partlayışı Yerə məhdud təsir göstərib. Alimlər qeyd edirlər ki, bu partlayışlar bizə çox yaxın olsaydı, qamma şüalanması planetdəki həyat üçün fəlakətli ola bilər.

Partlayışdan sonra bir neçə ay ərzində radiasiya Yerə çata bilsə də, Yer atmosferi müəyyən müddət ərzində canlı orqanizmləri zərərli qamma şüalarından qorumağa kömək edəcək. Bununla belə, ozon təbəqəsi ciddi şəkildə zədələnəcək və günəşdən planetin səthinə təhlükəli ultrabənövşəyi şüalar buraxacaq. Bu, canlı növlərinin əhəmiyyətli bir hissəsinin məhvinə səbəb ola bilər. Ozon təbəqəsinin bərpası bir neçə il çəkəcək.

Hazırda ən yaxın gələcək fövqəlnovanın Yerdən təxminən 550 işıq ili uzaqda olacağı gözlənilir. Bu, alimlərə məlum olan Betelgeuse ulduzunun həyat dövrü başa çatdıqda baş verəcək. Tədqiqatçılar bunun nə vaxt - 10, 100, 1000 və ya 100.000 ildən sonra baş verəcəyi barədə hələ də mübahisə edirlər. Məsafəni nəzərə alsaq, bu mümkün deyil. Lakin ola bilsin ki, Yer kürəsinin yaxınlığında astronomlara məlum olmayan, ölüm ayağında olan ulduz var. 

Milli.Az