Yerevan itkilərini necə kompensasiya edəcək? - Ermənistan ''arenda''ya verilir

Tarix: 2 Noyabr 2020 12:36

Bakı. İlhamə İsabalayeva - Trend:

Son illər iqtisadi tənəzzül içində boğulan Ermənistanı koronavirus pandemiyasının təsirləri daha​ da iqtisadi iflic durumuna saldı, amma alovlanan müharibə diz çökmüş Ermənistan iqtisadiyyatına ölümcül zərbə vurdu.

Bunu Trend-ə iqtisadçı ekspert Eldəniz Əmirov deyib.

Onun sözlərinə görə, pandemiya canlı orqanizmlərə qarşı sərgilədiyi münasibəti eyni formada iqtisadi sistemlərə də göstərir:

"Sirr deyil ki, canlı orqanizm o vaxt bu virusa dayanıqlı olur ki, onun immun sistemi güclü olsun. Eyni proses iqtisadi sistemlər üçün də keçərlidir. İqtisadi "immuniteti" güclü olan sistem bu pondemiyaya dayanıqlı müqavimət göstərə bilir. Bəzi yüngül fəsadlar yaşansa da, o, ayaqda qalır və öz həyat tsiklini sürdürür. Lakin Ermənistan iqtisadiyyatı kimi kənar mənfi təsirlərə qarşı immuniteti olmayan iqtisadi sistemlər asanlıqla sıradan çıxır. Biz bu simptomları elə düşmən ölkənin timsalında müşahidə etdik.​ Təkcə cari ilin yanvar-avqust ayları ərzində Ermənistan ÜDM-in səviyyəsində​ 7%-dək​ azalma müşahidə edildi. Ölkənin çoxsaylı iri müəssisələri fəaliyyətini dayandırmalı oldu. Ölkə xarici pul transferlərindən asılılığı daha da artdı. Tənəzzül və iqtisadi geriləmə isə siyasi ziddiyyətləri dərinləşdirdi".

İqtisadçı qeyd edib ki, 2020-ci ilin mayına qədər Ermənistanın dövlət borcu 7,4 milyard dollar həddini keçməsi isə Ermənistan iqtisadiyyatının başqa bir rakursdan olan görüntüsünü ortaya qoyur. Nəzərə alıanrsa ki, ötən il bu ölkədə ümumi daxili məhsulun həcmi cəmi 13,67 milyard olmuşdur, onda dövlət borcunun​ ÜDM-in 54,1%-i həcmində olduğunu görmək olar.

Mütəxəssisin fikrincə, bu, Ermənistan üçün faciəvi faiz nisbətidir.

Müharibənin Ermənistana vurduğu ziyana gəldikdə, iqtisadçı bildirib ki, ziyanın həcminin hesablanması üçün müxtəlif araşdırma mərkəzlərindən və müstəqil ekspertlər tərəfindən cəhdlər olsa da, bu, o qədər də uğurlu alınmır:

"Düzdür, hərbi itkilərin sayı və qiymətləri məlum olduğundan orta statistik olaraq demək olar ki, hər 4-5 döyüş günü ərzində Ermənistanın bir illik büdcəsi havaya sovrulur. Bir aylıq müharibə ərzində isə bu həcmin 5 milyarda yaxın bir məbləğ olduğunu deyə bilərik. Lakin iş bununla bitmir".

E.Əmirov hesab edir ki, bu ölkəyə dəymiş iqtisadi ziyan təkcə hərbi itkilərin məbləğ ifadəsindən ibarət deyil.​ Müharibə meydanından kənarda gedən proseslər nəticəsində yaranan iqtisadi itkilərın göstəricisi daha böyükdür. Bu isə hazırkı məqamda hesablamaq qeyri-mümkündür. Çünki erməni ekspertlərinin özlərinin elan etdiyi statistikalar belə bir-birindən kəskin fərqlənir. Bunun da səbəbi iqtisadi itki və zərərin yaşandığı sahələrin çoxsaylı istiqamətlərə şaxələnməsidir. Buna görə də fərqli mənbələrdə fərqli iqtisadi zərər ifadə edilir. Digər tərəfdən, Ermənistanda kölgə iqtisadiyyatının çəkisini nəzərə alsaq, orada iqtisadi zərərin hazırkı həcminin hesablanmasının mümkünsüz olduğunu bir daha anlarıq:

"Amma nəzərə alsaq ki, real görünən bir mənzərə var ki, müharibənin sonunda Ermənistan dövləti saxta və həqiqi tarixlərinin ən pisini yaşayacaq. Bu itikiləri Ermənistan necə kompensasiya edə biləcək? Bu vəziyyətdən necə çıxacaq? Bu suallar hələ uzun müddət Ermənistan siyasi rəhbərliyi üçün açıq qalan suallardan olacaq. Düşünürəm ki, istər movcud hakimiyyət, istərsə də onu əvəzləyəcək yeni qüvvələr bu ağır durumdan qurtarmaq üçün donor axtarışına çıxacaqlar. Belə vəziyyətdə olan bir ölkəyə donorluq etmək istəyən tapmaq asan məsələ deyil. Buna görə Ermənistan siyasi rəhbərliyi əvvəlcə Fransadan başlayaraq xarici ölkə və qurumların qarşısında diz çökərək, imdad diləyəcəklər.​ Fransanın tək başına onu ayağa qaldıra biləciyini də zənn etmirəm. Ona görə də Ermənistan höküməti Beynəlxalq Valyuta Fondu,​ Dünya Bankı, və ABŞ-ın digər maliyyə qurumlarının qapılarında dilənçiliyi davam edəcək.

Ermənistan mənə sahibi tərəfindən boşaldılmış və qapıları taybatay açıq olan müflis bir mağazanı xatırladır. Ermənistanı vitrinləri boş, döşəməsində bir neçə tapdanmış “etiket” kağızları və 4 lampasından 3-ü xarab olmuş bir mağaza təsəvvür edirəm. Çirkli şüşəsinə yapışdırılmış A4 formatlı vərəqdə isə bu sözlər yazılıb: ""Arenda"ya verilir". Müharibədən sonra bu ölkəni kim arendaya götürəcək və necə işlədəcək, bu artıq məsələnin siyasi tərəfidir.