İslam torpaqlarında yaşayan azlıqlara və razılaşma imzalanan dövlətlərə necə rəftar edilməsi lazımdır?

Tarix: 2 Yanvar 2022 19:40

İslam dini, Müsəlmanların himayəsinə girən və cizyəsini (döyüş təzminatını-vergisini) verənlərin can, mal və bütün hüquqlarının mühafizəsini təəhhüd edər. Dördüncü İslam xəlifəsi olan Hz. Əli(r.ə.) bu xüsusu belə ifadə etmişdir : "Qanları qanımız, malları malımız kimidir".

Öz dinlərində qalmaq üzrə Müsəlmanların himayəsinə girən zimmiler haqqındakı tarixi tətbiqlər bir çoxdur. Bu tətbiqin ən gözəl bir dəlili, İstanbulu fəth edən Fateh Sultan Mehmedin, İstanbulda yaşayan Qalada Zimmilerinə verdiyi Müqavilədir. Hələ də orijinal nüsxəsi Paris, Bib.Nat.turc anc. 130, Vrk.78/a-b-dəki nüsxədir. Bu əhdnamənin daha əvvəl Fransızca tərcüməsi və Türkcə mətni nəşr olunmuşdur. (Beldiceanu, Recherche Surla ville Ottomate, 153-154,423-424 ; Uzunçarşılı, Osmanlı Tarixi, II/7-8; TOEM, İl 5, sh.52)

Fateh Sultan Məmməd bu əhdnaməsində:

-Qalada müsəlman olmayanlarının öz dini ayin və ərkanlarını yenə öz üslub və adətləri üzərinə yerinə yetirmələrinə icazə vermişdir.

-Malları, ruziləri, mülkləri, bağları, dəyirmanları, qayıqları və əmtəələri və yoldaşları, uşaqları və nökərləri öz əllərində qalmalarına icazə vermişdir.

-Kilsələri əllərində qalacaq, əllərindən alınıb məscid edilməyəcək və bir kafir razılığı olmadan Müsəlman edilməyəcək.

Döyüş edən düşmənlər, zimmi statusuna girdiyi və həqiqətən döyüşü tərk etdiyi təqdirdə qətlini tələb edən səbəb ortadan qalxdığı üçün öldürülməməkdədir. Əgər Müsəlman olmayanlarla döyüşmənin səbəbi onların küfr əhli olmaları olsaydı, döyüşün sona çatması ilə kifayətlənilməzdi. İslamı qəbul etmələri şərt qoşulardı. Halbuki döyüş sonrası edilən razılaşmalarda bu yolda bir məcbur etmə gətirilməmiş, kilsə və sinaqoqlara ilişilməmiş, din sərbəstliyi və azadlığı verilmişdir.

İslam dini, Müsəlman olmayanlara qarşı dində təzyiq etməyi qətiliklə qadağan etmişdir. Çətin və təzyiq altında reallaşacaq imanın etibarsız olduğunu hökmə bağlamışdır.

İnanmayan kəslər həyatda qalsalar bəlkə həyatlarının sonuna qədər iman etmə ehtimalları vardır. İmana gəlmələri üçün onlarla döyüşüldüyündə döyüş əsnasında öldürülənlər üçün bu imkan ortadan qalxmaqdadır. Bütün bu şərhlər göstərir ki, Müsəlmanlara hücumda olmayan qeyri müslimlərə qarşı ediləcək vəzifə onlarla döyüşmək deyil, onları İslama dəvət yollarına müraciət etməkdir.