Yetim psixologiyası

Tarix: 2 Aprel 2022 06:03

Ata və ananın varlığı uşağın psixologiyasında mühüm rol oynayır. Valideyinlərin olmasının uşaqlara nə qədər müsbət təsir etdiyini sözlə deyib qurtarmaq olmaz. Ata, ana və uşaqların bir yerdə yaşamalarını üç ayağı olan ucsuz-bucaqsız bir masaya bənzətmək olar. Bu masanın bir ayağı olmadıqda masa yerə doğru əyilir. Valideyinlərin uşağın yanında olması azyaşlı uşaqların həyatında mühüm rol oynayır.
Bir uşağın ana və atası ilə birgə yaşaması onu həyatda güclü və özünə inamlı bir gənc kimi yetişməsinə səbəb olur. Bəzən masanın ayaqlarından birini başqa bir ayaqla əvəz eləmək olur, amma bu heç vaxt əvvəlki ayağın yerinin vermir. Bir uşağın həyata iki əllə bağlanması üçün onun doğma valideyinlərə ehtiyacı olur.
Bəzən öz işini sevən bir pedaqoq və ya bir himayədar uşağa doğmalıq göstərə bilər. Amma əmin olun ki, bu ona öz ata-anasından almaq istədiyi istiliyi ona verə bilməz.
Bəzən müxtəlif səbəblər üzündən valideyinlərin biri uşağın yanında olmaya bilir. Çox hallarda uşaq ana ilə tək qalmaq məcburiyətində olur. Bu zaman evdə hər iki ayağın yükünü analar çəkməli olur. Analar belə vəziyyətlərlə qarşılaşdıqda bu çətin işin öhdəsindən tək gəlməyə çalışırlar. Onlar övladlarına həm ata, həm də ana olmağa çalışırlar. Bu zaman onlar öz övladlarına yetərincə analıq edə bilmirlər. Belə ki, tək qalan ana evdə atanın da vəzifələrini yerinə yetirməyə çalışdığı üçün övladına daha tələbkar, güclü, kişi xasiyyətli və qəddar təsiri bağışlayayır. Bəzi hallrda isə atasız qalan uşaqlarına analar "yox"sözünü demirlər. Bu vəziyyətdə isə uşaq böyüdükcə həddini bilmır və istəklərini də böyüdür və həm anası, həm də cəmiyyət üçün ərköyün və zərərli bir insan olaraq yetişir. Yetim uşağa bahalı hədiyyələr vermək, onun hər istəyini yerinə yetirmək həmin uşağı qısa müddətlik xoşbəxt edir.
Bəzi hallarda uşağın tək qalan valideyini başqa birisi ilə ailə həyatı qurur. Bu zaman həyatda möhkəm olmaq əsas güc uşağın öz üzərinə düşür. Bir sözlə ailə daxilində baş verən hər bir hadisə yetim uşağın psixologiyasına təsirsiz ötüşmür.
Yetim uşaqlar aşağıdakı duyğulara sahib olurlar:
1. Əsiklik duyğusu - Onlar yanlarında valideyinlərinin birinin olmadığına görə özlərini daima əksik sayırlar.
2. Özünü digər uşaqlardan aşağıda görmək. Bu zaman uşaqlar özlərini, valideyinləri olanlardan aşağıda hiss edirlər.
3. Yad baxışlardan narahatlıq duyma hissi.
4. Özünü günahkar hiss etmə duyğusu.
5. Həyata qarşı inamsızlıq.
6. Ətrafdakılara nifrət hissi. Bu ən çox uşaq boyüdükcə baş verir. Belə ki, yetim uşaq yeniyetməlik dövrünə ayaq basdıqca o ətrafdakılara qarşı kin və nifrət hissi bəsləməyə başlayır. Bu ətrafdakı adamların ona kiçik yaşlarında istehza ilə baxmalarından irəli gəlir.
7. Məsuliyyətdən qaçmaq - Bəzi uşaqlar yetimliklərini bəhanə edərək öz üstlərinə düşən məsuliyyətlərdən qaçırlarlar. Məsələn,"Atam olsaydı belə olmazdım", "Atam olsaydı daha yaxşı adam olardım" və s. Belə uşaqları müxtəlif söhbətlərlə fikirlərindən döndərməyə çalışmaq lazımdır.
8. Ehtiyac duyğusu - Yeniyetməlik dövrlərində qiz uşaqlarının anaya, oğlanların isə ən çox ataya ehtiyacı olur. Bu dövrdə yetim uşaqlar ana və atanın yerinə başqa birini qoya bilirlər. Bəzi hallarda bu insan həmin uşaqlardan yaşca böyük olan yad biri ola bilir. Yetim uşağın ata və anasının yerinə qoyacağı adamın mükəmməl biri olmaması yeniyetmə üçün fəlakət ola bilir. Çünki yeniyetmə həyat dərslərini ondan alır, onun məsləhətlərinə qulaq asır, onun dediklərinə əməl edir.