Maduronun təyyarəsinin müsadirə edilməsi mübahisəli məsələdir

Tarix: 4 Sentyabr 2024 11:22

ABŞ-ın dövlət qurumları tərəfindən Venesuela prezidenti Nikolas Maduronun istifadə etdiyi  təyyarənin müsadirə edilməsi beynəlxalq hüquq baxımından olduqca mübahisəli bir məsələdir. 

Sonxeber.net bildirir ki,  burada əsas sual ABŞ hakimiyyətinin hərəkətlərinin hüquqi əsası və onların dövlətlərin suverenliyi, əmlakın toxunulmazlığı və dövlət vəzifəli şəxslərinin toxunulmazlığı kimi beynəlxalq hüququn əsas prinsipləri ilə uyğun olub-olmamasıdır.

Dövlət suverenliyinin pozulması

Əvvəla, xarici dövlətin başçısına məxsus təyyarənin müsadirə edilməsi Venesuela suverenliyinin pozulması kimi qiymətləndirilə bilər. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Nizamnaməsi kimi beynəlxalq hüquqla qəbul edilmiş normalara əsasən suverenlik, dövlətləri bir-birinin müstəqilliyinə və ərazi bütövlüyünə hörmət etməyə məcbur edən əsas prinsipdir. Başqa bir dövlətə və ya onun başçısına məxsus əmlakın müsadirə edilməsi suveren bir dövlətin daxili işlərinə birbaşa müdaxilə kimi qəbul edilə bilər. Venesuela ilə ABŞ arasındakı son illərdəki gərgin əlaqələri nəzərə alsaq, bu addım siyasi motivli hərəkət kimi qiymətləndirilə bilər.

Dövlət başçılarının toxunulmazlığı

Beynəlxalq hüquq həmçinin dövlət başçılarına müəyyən toxunulmazlıqlar verir. 1969-cu il Xüsusi Missiyalar haqqında Konvensiya və digər beynəlxalq müqavilələrə əsasən, dövlət başçıları diplomatik toxunulmazlıqlara malikdirlər ki, bu da onların xarici dövlətlərdə hüquqi təqib və ya əmlaklarının müsadirə edilməsindən qorunmasını təmin edir. Buna görə də, Venesuela prezidentinin şəxsi təyyarəsinin müsadirə edilməsi bu toxunulmazlıqların pozulması kimi qəbul edilə bilər.

Sanksiyalar və əks-tədbirlər

ABŞ, ehtimal ki, bu hərəkətlərini Venesuelaya və şəxsən prezident Nikolas Maduroya qarşı tətbiq edilmiş sanksiyalarla əsaslandırır. Bu sanksiyalara aktivlərin dondurulması və Maduronun rejimi ilə bağlı olan aktivlərin hərəkətinə məhdudiyyətlər daxildir. Bununla belə, hətta milli qanunvericiliklə təsdiqlənmiş sanksiyalar beynəlxalq hüquqla uyğunluq təşkil etməlidir. Venesuela ilə bağlı ABŞ-ın tətbiq etdiyi sanksiyalar çox vaxt tənqid olunur, çünki onlar BMT Təhlükəsizlik Şurası kimi qurumlar vasitəsilə təsdiqlənmədiyinə görə beynəlxalq qanuniliyi olmayan birtərəfli tədbirlər kimi qəbul edilir. Bu, ABŞ-ın təyyarənin müsadirə edilməsi kimi addımlarının qanuniliyini şübhə altına qoya bilər, əgər onlar ümumi qəbul edilmiş beynəlxalq hüquq normalarına ziddirsə.

Presedentlər və beynəlxalq təcrübə

Xarici dövlət başçılarının əmlakının müsadirə edilməsi ilə bağlı presedentlər çox nadirdir və demək olar ki, hər zaman ciddi diplomatik mübahisələrə səbəb olur. Məsələn, 2011-ci ildə Fransa Ekvatorial Qvineya prezidentinin təyyarələrini korrupsiya ittihamları ilə müsadirə etməyə cəhd etmiş, lakin ciddi beynəlxalq tənqidlərə məruz qalmışdı. Bu kimi hallarda dövlətlər tez-tez toxunulmazlıq prinsipinə və diplomatik münasibətlərin davamlılığına arxalanaraq ikitərəfli əlaqələrin pisləşməsinin qarşısını almağa çalışırlar.

Nəticə

ABŞ-ın Venesuela prezidentinin təyyarəsinin müsadirə edilməsi ilə bağlı hərəkətləri, ehtimal ki, dövlət başçılarının toxunulmazlığı və dövlətlərin suverenliyi prinsipini nəzərə alaraq beynəlxalq hüquqla tam uyğun gəlmir. ABŞ bu addımı sanksiyalarla əsaslandırsa da, beynəlxalq dəstək almayan birtərəfli tədbirlər beynəlxalq hüquq normalarının pozulması kimi qiymətləndirilə bilər.