''Bir çoxları fikirləşir ki, burada ağacların üstündə pul asılıb'' - Peşəkar - FOTO

Tarix: 23 Fevral 2020 20:00

Leyla Bağırzadə: "Nə olacağını düşünmədən Kanadaya gəlmək olmaz" 

Sonxeber.net kaspi.az-a istinadən yazını təqdim edir. 

"Adətən həkimlər həkim ailəsində yetişirlər. Əslində, bu, çox gözəl ənənədir. Valideynlər həkim kimi öz təcrübələrini övladları ilə də bölüşürlər. Yəni, professional olaraq valideyn övladına yol göstərir. Bizim ailəmizdə isə həkim olmayıb. Anam bir valideyn olaraq mənə yol göstərə bilməyəcək deyə, çox narahat idi. Amma o, özü də ailəmizdə tibb işçisinin olmasını istəyirdi. Çünki hər bir ailənin sağlamlıq suallarını cavablandıran bir "ailə həkimi" olmalıdır".
 
Bu sözləri bizimlə söhbətində Kanadada həkim-anestezioloq işləyən yeganə azərbaycanlı xanım Leyla Bağırzadəsöylədi. Müsahibim eyni zamanda Amerikada azərbaycanlı həkimləri bir araya gətirən Azərbaycan Amerikan Tibb Assosiasiyasının üzvüdür.
 
- Ağ xalat geyinmək bir çoxlarımızın uşaqlıq arzusu olub. Amma əksərimiz bunu reallaşdıra bilmirik. Bəs siz həkim olmaq fikrinə nə vaxt gəlmisiniz?

- Uşaqlıqdan həkim olmağı arzu etdiyimi deyə bilmərəm. Bir çox həkimlər uşaq vaxtından bilir ki, böyüyəndə bu sahəyə yönələcək. Mənim isə əvvəldən belə arzum və hədəfim yox idi. Ümumiyyətlə, gələcəkdə hansı sahəyə yönələcəyimlə bağlı fikirləşməmişdim. Məktəbdə oxuyarkən bütün qiymətlərim 5 idi. Bütün fənləri oxuyurdum. Orta məktəbdə isə riyaziyyatçı və ya mühəndis olmaq istəyirdim. Amma elə o vaxtlardan insanlara kömək etməyi çox sevirdim. Xəstə və imkansız insanlara yazığım gəlirdi. Bəlkə də bu xüsusiyyətlərim həkimlik peşəsini seçməyə kömək etdi.
 
- Həkim olmaq istəməsəniz də, özünüzü bu sahədə tapmısınız. Maraqlıdır, bu yol necə açıldı?

- Əslində həkim olmağımın ən böyük səbəbkarı xalam oldu. O, həmişə ailəmizdən kiminsə sizin dediyiniz o ağ xalatı geyinməyini arzulayırdı. Özünün bir çox xəstəlikləri olduğuna görə istəyirdi ki, kimsə onu müalicə etsin. Həmişə mənə deyirdi ki, sən həkim olub məni sağaldarsan. Böyüdükcə bu peşənin əhəmiyyətini daha da dərindən dərk etməyə başladım. Düşünürdüm ki, bizim ən birinci vəzifəmiz insanlara çətin anlarında kömək etməkdir. İnsan həyatının ən çətin məqamında isə onlara biz həkimlər dayaq oluruq. Məncə, bu, insanlara göstərilən ən gözəl xidmətdir.

- Adətən tibbə yönələnlər təhsillərini Almaniyada almağa üstünlük verirlər. Siz isə magistr təhsilinizi Boston Universitetində almısınız. Seçiminiz niyə ABŞ oldu?

- Əslində bu, öz seçimim olmadı. Tibb Universitetində oxuyarkən başa düşürdüm ki, təhsilimi başa vurandan sonra praktikaya hazır deyiləm. O vaxtlar Azərbaycanda rezidentura yox idi. Ona görə də xarici ölkədə təhsil almaq istəyirdim. O vaxtlar heç bir ölkə tibb üzrə oxumaq üçün geniş şanslar yaratmırdı. Mənim də maddi imkanım yox idi ki, təhsil haqqını ödəyim. Yeganə çıxış yolum hansısa proqram vasitəsi ilə xaricə getmək idi. Həmin illərdə Azərbaycanda cəmi bir neçə təqaüd proqramı var idi. 1999-cu ildə mən üç proqrama qəbul oldum. Bu proqramın heç biri tibb üzrə təhsil vermirdi. Mən yalnız ictimai səhiyyə üzrə təhsil ala bilərdim. Düzü, seçim etməkdə çox çətinlik çəkdim. Amerikanın üstünlüyü Amerika idi. Həmçinin, orada təhsil iki illik müddəti əhatə edirdi. Amma proqram tibb yox, ictimai səhiyyə üzrə idi. İngiltərə və Norveçdəki təqaüd proqramları daha maraqlı idi. Bu proqramlar tibb sahəsinə daha yaxın idi, amma bir illik müddəti əhatə edirdi. Fikirləşdim ki, bir il ərzində həm proqramı bitirib, həm də diplom təsdiq etmək üçün imtahan vermək mənə çox çətin olacaq. Ona görə də seçimim ABŞ oldu. Nəhayət, qərara gəldim ki, Boston Universitetinə sənədlərimi təqdim edim. İki ilin sonunda mən bu proqramı qırmızı diplomla bitirdim.
 
- Təhsili bitirdikdən sonra Bakıya qayıtmaq, burda işləmək istəyirdinizmi?

- Bu müddət ərzində imtahanlara yaxşı hazırlaşsam da, özümü buna hazır hiss etmirdim, Bakıya qayıtmaq istəmirdim. Bilirdim ki, Bakıya qayıtsam, həkim ola bilməyəcəm. Ona görə də qərara aldım ki, Kanadanın "Occupational Health" (Peşə sağlamlığı) üzrə doktorantura proqramına sənəd verim. Bu müddət ərzində imtahanları da verəcəyimi planlaşdırırdım. İlk vaxtlar ABŞ-a qayıtmaq istəyirdim. Amma Kanadaya gələndən sonra başa düşdüm ki, ora qayıtmaq çətin olacaq. Mən ümumiyyətlə, risk etməyi sevən insan deyiləm. Həmçinin, Kanadada doktorantura tələbəsi olduğum zaman dərs verirdim və buna görə mənə müəyyən məbləğdə təqaüd verilirdi. Amerikaya qayıtsaydım, heç nə qazanmayacaqdım. Elə oldu ki, doktoranturanın ikinci ilini bitirəndən sonra 3 tibb imtahanından uğurla keçdim və sənədlərimi rezidenturaya yolladım. Hər şey birinci dəfədən alındığına görə çox xoşbəxt idim. Çünki burada o qədər insan var idi ki, həkim olmaq arzusu elə ürəklərində qaldı. Mənim isə bəxtim gətirmişdi.

- Kanada kimi böyük ölkədə həkim kimi çalışmaq üçün hansı prosesdən keçmək lazım gəlir?

- Hətta Kanadanın öz vətəndaşları belə həkim olmaq üçün çox çətin və uzun mərhələdən keçməlidirlər. Burada sistem Azərbaycandakı kimi deyil. Sən sübut etməlisən ki, bu peşə üçün uyğun birisən və insanlara kömək etməyi sevirsən. Mən hazırda qəbul prosesində iştirak edənlərdən biriyəm və bu çətinlikləri gözlərimlə görürəm. Bəziləri birinci mərhələdən qəbul olsa da, bir çoxları 3-4 dəfə öz şansını yoxlamalı olur. Rezidentura da bir neçə mərhələdən ibarət müsabiqədir. İstədiyin rezidentura proqramına qəbul olmaq isə demək olar ki, qeyri-mümkündür. Səhiyyə Nazirliyi müxtəlif tibb sahələri üzrə yerlər ayırır. Məsələn, anesteziologiya proqramına cəmi beş yer ayrılır. Bu proqrama müraciət edənlərin sayı isə yüzlərlədir. Bu qədər insanın içərisindən cəmi beş nəfəri seçməliyik. Bu, Kanadada Tibb Universitetini bitirənlər üçündür. Mənim kimi xarici vətəndaşlara gəlincə isə, elə sahələr var ki, ora ümumiyyətlə, xaricilərə  yer ayrılmayıb. Mən qəbul olduğum il Alberta ştatında anesteziologiya proqramına bir yer ayrılmışdı. Bunun üçün isə mən Kanada Tibb Şurasının imtahanlarını verməli idim ki, aldığım diplomun oranın tibb təhsilinə uyğun olduğu təsdiqlənsin. Bunun üçün ciddi şəkildə hazırlaşmaq lazım idi. Yüksək nəticə göstərməlisən ki, özünü sübut edə biləsən. Amma təkcə çalışmaq da kifayət etmir. Sənin göstəricilərin bu işə nə qədər uyğun olduğunu sübut etməlidir. Bununla yanaşı, yaxşı ünsiyyət qabiliyyəti, liderlik keyfiyyətlərin olmalıdır.

- Kanadada Azərbaycan kimi kiçik ölkədən gələn həkimlərə münasibət necədir?

- Əslində münasibət hansı ölkədən gəlməyindən asılı deyil. Hər yerdə olduğu kimi Kanadada da insanlığa, biliyə, təhsilə və əməllərinə üstünlük verilir. Əvvəllər Azərbaycandan olduğumu deyəndə, çox az insan ölkəmizi tanıyırdı. İndi isə Kanadada Azərbaycanı tanıyanların sayı çoxdur. 

- 2013-cü ildən Kalqari Universitetinin tibb mərkəzində çalışırsınız. Nələri müşahidə etmisiniz, hansı maraqlı məqamlar yadınızda qalıb?

- Məni ən çox təəccübləndirən tibb məktəbinə və rezidenturaya qəbul şərtləri və tələbləri idi. Düzdür, qiymətlər o qədər rol oynamasa da, yaxşı olmağı üstünlükdür. Əsas kriteriya daima öz üzərində işləmək və tənqidə dözə bilməkdir. Məsələn, həkimliyə müxtəlif sahələri bitirib gələn tələbələr var. Bakalavrda mühəndislik, hüquqşünaslıq oxuyub həkim olmaq istəyənlər də var. Əsas məsələ sən sübut etməlisən ki, həqiqətən də insanlara kömək etməyi hər şeydən üstün tutursan. 
 
- Əməliyyatın uğurlu olmasında anestezoloqun rolu nə qədər vacibdir?

- Əslində əməliyyat zamanı anestezoloqla cərrah eyni dərəcədə rol oynayır. Əməliyyatdan əvvəl xəstənin əməliyyata hazır olub olmadığını anestezoloq müəyyən edir. Məsələn, elə xəstə var ki, şəkəri yüksəkdir və ya ürək xəstəliyi var. Bu zaman nə etməli olduğuna o qərar verir. Yəni belə desək, xəstəni optimal vəziyyətə anestezoloq gətirir. Əməliyyat zamanı isə anestezoloq xəstəyə uyğun narkoz verməlidir. Məsələn, əgər xəstənin ağciyər xəstəliyi varsa və əməliyyat spinal anesteziya altında aparıla bilirsə, ona başa salırıq ki, spinal onun üçün ən yaxşı narkoz ola bilər. Anestezoloq həm də ağrı həkimidir. Xroniki ağrıları olan çox xəstə var. Bir çoxları ağrını kəsmək üçün narkotik dərmanlar qəbul edirlər. Əməliyyatdan sonra onları müalicə etmək də çox çətin olur. Bu da anesteziologiyanın bir sahəsidir. Cərrah əməliyyatın texniki tərəflərinə baxır. Anestezoloq isə xəstənin əməliyyat zamanı bütün funksiyalarını nəzarətdə saxlayır. Bütün hallarda anestezoloqun əsas rolu xəstəyə narkoz vermək və ayıltmaq və bu zaman ürəkbulanma və ağrıları minimuma endirməkdir.
 
- Yəqin ki, bir çox əməliyyatlarda iştirak etmisiniz. Unutmadığınız bir əməliyyat olubmu?

- Bir çox əməliyyatda iştirak etsəm də, hər əməliyyat, hər xəstə fərdi yanaşma tələb edir. Elə əməliyyatlar var ki, ona daha çox hazırlaşıb hər detalı nəzərə almalısan. Xüsusi olaraq hansısa əməliyyatdan danışa bilmərəm. Müəyyən vaxtdan sonra o qədər əməliyyatda iştirak edirsən ki, hər şey adi görünməyə başlayır. Amma əlbəttə ki, birinci dəfə xəstəyə narkoz verdiyim zaman keçirdiyim həyəcan hər zaman yadımdadır. Rezidentura zamanı tələbəyə müstəqillik verilsə də, arxayın olursan ki, konsultant həkim sənin arxanda dayanıb. Müstəqil olaraq bütün qərarları vermək isə çox çətin və həyəcanlıdır.

- İş rejiminiz necədir?

- Növbədə olmayanda adətən səhər saat 7-dən saat 5-dək işləyirik. Əməliyyatlar 8-ə 20 dəqiqə qalmış başlayır. Gün ərzində planlaşdırılan əməliyyatları saat 4-ə kimi qurtarmağa çalışırıq. Amma elə əməliyyat otaqları var ki, 6-nın yarısına qədər işləməli olursan. Bu otaqlara düşəndə bilirsən ki, iş saatları daha çox olur. Hərdən elə olur ki, sonuncu əməliyyat uzanır. Növbədə olduğumuz zaman səhərdən gecəyədək işləyirik. Adətən gecə saat 12-dən sonra o qədər də təcili əməliyyat olmur. Axşam saat 10-da əməliyyatlar bitir. Bəzən isə gecə saat 3-də çağırırlar ki, təcili əməliyyata gəlməlisən. Növbəli rejimdən sonra bir gün işləmirik. Hələ rezindentura zamanı mən bu cədvələ öyrənmişəm. Ona görə də mənə çətin gəlmir. Amma həmkarlarım yaşa dolduqca bu rejimlə işləməyin çətin olduğunu söyləyir. Şöbədə həmişə cavan və enerjili anestezoloqlar var. Kim istəmirsə, növbəsini onlara verə bilir.

- Bəs istirahətə vaxtınız qalırmı?

- Əsl istirahət məzuniyyətə getdiyimiz zamanlar olur. Adi vaxtlar isə axşamlar evə gedəndən sonra dincəlirəm. Şənbə-bazar çalışıram ki, oğlumun dərsləri ilə məşğul olum. Bu da mənim ikinci işim sayılır (gülür). 
 
- Leyla xanım, hazırda Azərbaycandan Kanadaya getmək istəyənlərin sayı çoxdur. Onlara nə tövsiyə edərdiniz?

- Tövsiyə edərdim ki, bura gəlməzdən əvvəl qarşılarına məqsəd qoysunlar. Mənim məqsədim tibb üzrə təhsil alıb həkim olmaq idi. Burada heç kim heç kəsi gözləmir. Düzdür, immiqrant servislər dil öyrənməyə və bəzi məsələlərdə köməklik edirlər. Amma yaxşı olar ki, bura sənəti olan, yaxud oxumaq istəyən şəxslər gəlsin. Yaşadığın ölkədə hər şeyi atıb nə olacağını düşünmədən Kanadaya gəlmək olmaz. Bir çoxları fikirləşir ki, burada ağacların üstündə pul asılıb. Əgər Kanadada yaşamaq istəyirsənsə, çox oxumalı, işləməli, insanlarla ünsiyyət qurmağı bacarmalısan.